U trenutku kada se 1878. godine razrješava geopolitička drama, Bosna stoji na raskršću civilizacija. Pred njom se prostire kompleksna tapiserija mogućnosti i strahova – austrougarski orlovi šire krila nad osmanlijskim polumjesecom, a u pozadini tog geopolitičkog trzaja stoje Bošnjaci: muslimani, Europeans sui generis, koji će morati da nauče igrati potpuno novu historijsku partiju.
Dževada Šuško u svojoj briljantnoj knjizi Faith and Loyalty ne piše samo klasičnu akademsku monografiju, već i specifično historijsko kazivanje. Ona nas vodi kroz lavirinte identiteta jednog naroda koji pokušava sačuvati dušu dok mu tijelo prolazi kroz najosjetljivije geopolitičke transformacije.
Lojalnost nije samo apstraktni koncept u njenoj knjizi – ona je živi organizam koji diše, mijenja oblike, pregovara sam sa sobom. Šuško otkriva da su Bošnjaci bili majstori pregovaranja sa historijom: ponekad pružajući otpor, ponekad se prilagođavajući, ali nikada ne gaseći vlastiti identitetski plamen.
Kroz pet poglavlja koji izgledaju poput detaljno sačinjenih mozaik-fragmenata, autorica rekonstruiše kompleksnu psihologiju jednog naroda koji pokušava ostati autentičan usred brutalnih historijskih preokreta. Islam nije bio samo vjera – on je bio kompas, sidro, posljednja linija odbrane kulturnog integriteta.
Šuško nas vješto uvodi u taj unutrašnji svijet Bošnjaka: njihove strahove, nade, dileme. Berlinski kongres nije bio samo politički događaj, već pravi tektonski poremećaj identiteta. Bošnjaci su morali naučiti igrati po pravilima centralnoevropske partije, a da pritom ne zaborave melodiju vlastite tradicionalne muzike.
Najfascinantniji dio knjige jest upravo analiza “konkurentnih lojalnosti” – osjećaja istovremene privrženosti sultanu, Bosni i novoj austro-ugarskoj administraciji. To nije bila jednostavna matematička jednadžba, već kompleksna algebarska operacija identiteta.
Autoričin stil je oštar, intelektualno precizan, ali istovremeno ispunjen dubokom empatijom prema subjektima svog istraživanja. Ona ne gleda Bošnjake kao statičnu kategoriju, već kao živu, disajuću zajednicu koja konstantno pregovara sama sa sobom i svijetom oko sebe.
Faith and Loyalty nije samo naučna monografija. To je zapravo intimni portret jednog naroda koji pokušava sačuvati vlastiti integritet usred najsloženijih historijskih turbulencija. Dževada Šuško nam poklanja pravo historijsko remek-djelo, koje se čita poput romana, a argumentira poput naučnog traktata.
Za one koji žele razumjeti ne samo šta se dogodilo, već i zašto se dogodilo, ova knjiga nije tek izbor – ona je nužnost.
Osnovne informacije
- Naslov: Faith and Loyalty: Bosniaks and the Austro-Hungarian Empire
- Autorica: Dževada Šuško
- Izdavač: International Institute of Islamic Thought (IIIT)
- Godina izdanja: 2024.
- ISBN:
- Tvrdi uvez: 9798891930438
- Meki uvez: 9798891930445
- Elektronska verzija: 9798891930452
- Broj stranica: 228 stranica (uključujući bilješke, bibliografiju i priloge).
- Broj poglavlja: 5, plus uvod, zaključak i dodatci.
- Vrsta književnosti: Naučna monografija (historijska i interdisciplinarna studija).
- Jezik: Engleski.
Knjiga “Vjera i lojalnost: Bošnjaci i Austro-Ugarsko carstvo” autorice Dževade Šuško istražuje kako su Bošnjaci, kao autohtoni evropski muslimani, reagovali na duboke političke, društvene i kulturne promjene tokom austro-ugarske okupacije Bosne i Hercegovine (1878–1918). Djelo se fokusira na prilagođavanje Bošnjaka novim okolnostima i normama pod vlašću ne-muslimanske sile, istražujući koncept lojalnosti prema novim vlastima, očuvanje islamskog identiteta i evoluciju političke, kulturne i obrazovne svijesti u ovom periodu. Knjiga donosi multidisciplinaran pristup koji povezuje historiju, politiku i društvene promjene, pružajući značajan doprinos razumijevanju složenosti odnosa između Bošnjaka i Austro-Ugarskog carstva.
Ova knjiga govori o intenzivnom susretu „kršćanske“ i „islamske“ Evrope u Bosni i Hercegovini. Koristeći lojalnost kao akademski okvir, djelo se bavi reakcijom Bošnjaka na temeljite promjene koje su se dogodile u Bosni tokom 19. i 20. stoljeća. Knjiga pokazuje kako su stanovnici Bosne kroz historiju sebe smatrali Bošnjacima sve do 19. stoljeća, kada su se pravoslavci i katolici postepeno počeli deklarisati kao Srbi, odnosno Hrvati. Tako je termin „Bošnjak“ ostao vezan isključivo za muslimansko stanovništvo. Danas su Bošnjaci bosanski muslimani čija je domovina Bosna, s velikom dijasporom zbog nekoliko migracionih valova, posebno od 19. stoljeća do ratova 1990-ih.
Kada je Austro-Ugarska, kao vodeća evropska sila 19. stoljeća, dobila pravo na Berlinskom kongresu da okupira i administrira Bosnu, Bošnjaci su, kao autohtono muslimansko društvo Evrope, prestali biti integralni dio Osmanskog carstva. Od tada su se suočavali s novom civilizacijom i drugačijim normama i vrijednostima u politici, vojsci, administraciji, ekonomiji, kulturi i obrazovanju. Tokom Austro-Ugarskog perioda (1878–1918), Bošnjaci su se prvi put morali nositi s ne-muslimanskim vladarima, što se nastavilo sve do raspada Jugoslavije 1992. godine.
Ova nesigurna vremena, koja su nastupila nakon osmanske vlasti, zanimljiv su period za istraživanje, jer pokazuju kako su se Bošnjaci prilagođavali novim političkim, ekonomskim i društvenim okolnostima, te u kojoj mjeri su lojalnosti mijenjane. Fokus knjige je na prvom intenzivnom susretu Bošnjaka s „Zapadom“ tokom austro-ugarske vladavine u Bosni, istražujući kako su Bošnjaci prešli iz jedne civilizacije (osmanske) u drugu kulturu i način života (austro-ugarski).
Struktura knjige
- Uvod:
- Prikazuje historijski kontekst i ključna pitanja vezana za lojalnost Bošnjaka prema Austro-Ugarskoj, s fokusom na političke, društvene i kulturne promjene.
- Poglavlje 1: Konceptualizacija lojalnosti
- Analizira lojalnost iz različitih perspektiva (teološke, filozofske, sociološke, historijske).
- Obrađuje islamski pogled na lojalnost prema nemuslimanskim vlastima.
- Poglavlje 2: Bošnjaci kao autohtoni evropski muslimani
- Pruža historijski pregled razvoja Bošnjaka prije, za vrijeme i nakon Osmanskog carstva.
- Fokusira se na ključne elemente identiteta: islam, jezik i teritoriju.
- Poglavlje 3: Berlinski kongres i uključivanje Bosne u evropske prilike
- Geopolitičke promjene nakon Berlinskog kongresa (1878.).
- Pozicioniranje Bosne u kontekstu Srednje Evrope.
- Poglavlje 4: Konkurentne lojalnosti
- Bošnjaci između lojalnosti sultanu, autonomiji Bosne ili Austro-Ugarskoj.
- Prikazuje reakcije Bošnjaka na promjene i izazove koje je donijela nova vlast.
- Poglavlje 5: Bošnjački intelektualci kao posrednici
- Uloga religijskih lidera, političkih stranaka i intelektualaca u prilagodbi evropskim standardima.
- Analizira učešće Bošnjaka u austro-ugarskom vojnom i političkom životu.
- Zaključak:
- Sumira ključne nalaze o lojalnosti Bošnjaka prema Austro-Ugarskoj, uz naglasak na očuvanje islamskog identiteta.
- Dodaci:
- Bilješke, bibliografija i arhivski izvori.
Stil i ton
- Knjiga je napisana akademskim stilom, precizno i s detaljnim referencama.
- Koristi interdisciplinarni pristup: historijske, teološke, sociološke i političke analize.
- Stil je jasan i strukturiran, s posebnim naglaskom na povezivanje lokalnih događaja s međunarodnim kontekstom.
Dodatne karakteristike
- Ciljna publika: Akademska zajednica, studenti historije, političkih nauka i islamskih studija, te svi zainteresirani za historiju Bosne i Hercegovine.
- Izvori:
- Primarni izvori: Austro-ugarski i njemački arhivi, savremena štampa, periodični časopisi.
- Sekundarna literatura: Knjige o Bosni, lojalnosti i Austro-Ugarskom periodu, radovi bosanskohercegovačkih i stranih autora.
Glavni doprinos knjige
- Knjiga popunjava prazninu u literaturi o lojalnosti Bošnjaka u Austro-Ugarskom periodu.
- Koristi interdisciplinarni pristup (historijski, sociološki, teološki) za analizu lojalnosti.
- Razmatra društvene i političke procese koji su oblikovali identitet Bošnjaka kao evropskih muslimana.
Autorica i njeno istraživanje
Dževada Šuško je profesorica međunarodnih odnosa na Sarajevskoj školi za nauku i tehnologiju (SSST). Njeno istraživanje obuhvata evropsku historiju, islam i muslimane u Evropi, te interkulturne odnose. Ovo djelo je proširenje njene doktorske disertacije, obogaćeno istraživanjem u arhivima i savremenom literaturom.
Priredio: E.B.